ثبت اختراع

 در مقوله‌ی قانون ثبت اختراع، اصطلاح «اختراع» به‌طور کلی به معنی راه‌حل جدید و نوآورانه برای یک مشکل فنی است. این راه‌حل ممکن است به ایجاد دستگاه، محصول، روش، یا فرآیند کاملا جدید مربوط باشد، یا ممکن است فقط بهبود جزئی در روند تولید یک محصول یا یک فرایند شناخته شده باشد. صرفاً پیدا کردن چیزی که در طبیعت موجود است بطور کلی اختراع محسوب نمی‌شود، بلکه ابتکار انسانی، خلاقیت و گام اختراعی باید در آن به‌کار رفته باشد.

ضمن این که اکثر اختراعات کنونی نتیجه تلاش‌های قابل‌ملاحظه و سرمایه‌گذاری بلند‌مدت در تحقیق و توسعه هستند، بسیاری از پیشرفت‌های فنی ساده و ارزان با ارزش تجاری بالا، سودهای سرشار نصیب مخترعین آنها یا شرکت‌ها می‌کند.

ورقه اختراع به مالک آن حق انحصاری می‌دهد که بتواند از استفاده تجاری از اختراع توسط سایرین جلوگیری کند یا آن را متوقف کند، و خطرات ناشی از فعالیت جاعلین و تقلید‌کنندگان را کاهش دهد.

به‌عنوان مالک یک اختراع، می‌توانید حق استفاده از آن را به سایرین تفویض کنید و در مقابل مبالغ و یا حق امتیازی دیگر دریافت کنید و درآمد بیشتری برای خود کسب کنید. فروش (یا واگذاری) اختراع به معنی انتقال مالکیت، و اجازه بهره‌برداری به معنی فقط صدور اجازه استفاده از آن است.

دسترسی به بازارهای جدید، کمتر شدن احتمال نقض مخترع، توانائی بیشتر برای جذب منابع مالی، و امکان اقدام قانونی علیه سوءاستفاده‌کنندگان، از منافع ناشی از ثبت اختراع است.

دو نوع نظام کلی در کشورها برای ثبت اختراع وجود دارد : 

• نظام اعلامی: ( Registration ) ثبت اختراع در این روش بر اساس ادعا صورت می‌گیرد. یعنی ادعای مخترع مقرون به صحت تلقی شده و به شرط عدم سابقه ثبت، اختراع به ثبت می‌رسد.
• نظام بررسی ماهیتی : ( Examination ) اختراع در این نظام قبل از ثبت به‌طور محرمانه نگهداری می‌شود و حق تقدمی برای ثبت جهت متقاضی منظور می‌شود؛ اگر ادعای مخترع صحت داشت، از تاریخ تقاضا ثبت می‌شود.

در برخی از کشورها از هر دو روش استفاده می‌شود. نظام ثبت اختراع در ایران، روش اعلامی است.

مزایای ثبت اختراع

اختراع، حاصل و ثمره تلاش فکری و تراوش ذهنی مخترع است که در قالب یک محصول صنعتی یا فرایند صنعتی متبلور می‌شود. کلمه‌ی «اختراع» تا اینجا معادل واژه «Invention» است.

اما از اختراع در قوانین مختلف کشورها زمانی حمایت می‌شود که این اختراعات طبق تشریفات رسمی آن کشور و در موعد مقرر به ثبت رسیده باشد. شرط استفاده از این حق، ثبت نمودن اختراع در نزد مرجع ذیصلاح (اداره ثبت اختراع) است؛ در اینجا حقِ اختراع معادل واژه «Patent» است.

پس از ثبت و اعطاء گواهی ثبت اختراع به مالک و مخترع، بر طبق قانون به دو شکل از ثبت اختراع حمایت می‌شود:

• حمایت ایجابی: یعنی به دارنده گواهی ثبت اختراع حق می‌دهد که از خلاقیت و تلاش ذهنی خود بهره ببرد.
• حمایت سلبی: سایرین را مکلف می‌کند که به حقوق حاصل از آفرینش‌های فکری احترام گذاشته و مانع از هرگونه نقض حق گواهی ثبت اختراع بدون اجازه مالک این حقوق می‌شود.

فلذا مخترع حق انحصاری (یا «گواهی ثبت اختراع») امتیاز ساخت، صادرات و واردات، عرضه برای فروش و استفاده از فرآورده و کالاهایی که مستقیماً از طریق این فرایند به‌دست می‌آیند را دارد.

ثبت اختراع در دنیای کسب‌و‌کار مزایای فراوانی به‌همراه دارد، از جمله:

• سود بیشتر یا بازگشت بهتر سرمایه از طریق نظام انحصار
• دستیابی به فناوری‌های تحت مالکیت دیگران از طریق موافقت‌نامه یا لیسانس دوجانبه
• کمتر شدن خطر نقص حق
• کسب امکان اقدام قانونی علیه سوء‌استفاده‌کنندگان
• استفاده از مزایای بنیاد ملی نخبگان
• سود بیشتر یا بازگشت بهتر سرمایه از طریق نظام انحصار
• موقعیت قدرتمند در بازار و امتیازهای رقابتی
• درآمد مضاعف با تفویض اجازه بهره‌برداری و انتقال اختراع
• دسترسی به بازارهای جدید
• توانایی بیشتر برای دریافت وام و جمع‌آوری منابع مالی
• ارتقاء وجهه شرکت یا بنگاه
• بهره‌مندی از تسهیلات شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان